शिक्षाको महत्व

—————————

शिक्षा भनेको मानिसलाई बाटो देखाउने एउटा मार्ग हो । कुनै विषयमा ज्ञान लिनु वा दिनुलाई पनि शिक्षा भनिन्छ शिक्षा भनेको ज्ञान हो। शिक्षा बिना मानिसको जीवन पूर्ण हुन सक्दैन । मानिसलाई आफ्नो जीवनयापन गर्नका लागि तैयार पार्ने प्रमुख माध्यम नै शिक्षा हो। शिक्षा ग्रहण गर्नको लागि कुनै उमेर, जात, लिङ्ग, धर्म संस्कारले छेक्न सक्दैन । मानिसले कोक्रोदेखि चिहानसम्म शिक्षा हासिल गरिरहेको हुन्छ। पूर्णरुपले कसैले कहिले पनि शिक्षा ग्रहण गरेको हुदैन शिक्षाकै कारण नै यो संसार छ ।

यदि शिक्षा नभएको भए यो संसार हुदैनथ्यो । सायद शिक्षा नभएको भए यो संसार अन्धकार भित्र गुन्जिरहन्थ्यो होला । समाजमा मानिसले जन्मेपछि नै अनेक तवरबाट ज्ञान प्राप्त गरेको हुन्छ । कुनै वस्तु देखेर, सुनेर, छामेर पनि ज्ञान प्राप्त गर्दा सकिन्छ । शिक्षा’ भन्ने बित्तिकै स्कूल, क्याम्पस आदिमा र घरमै पनि नियमित रूपले अध्ययन गर्ने-गराउने वा पढेने बन्दोबस्त मिलाउने कार्य भन्ने बुझिन्छ। सिकेर, पढेर, सुनेर वा अन्य कुनै पनि प्रकारले ग्रहण गरिने सैधान्तिक तथा व्यवहारिक विषयको बोध वा ज्ञान पनि शिक्षा नै हो।

शिक्षाको महत्त्व’ भनेको कुनै विषयमा सिकेर पोख्त हुने इक्षा वा चाहनाको महत्त्व हो। शिक्षा मानव जातिको तेस्रो चम्किलो आँखा भएकोले आजको युगमा यसको निकै ठूलो महत्त्व रहेको छ । शिक्षा विना मानिस ज्ञानले अन्धो नै हुन्छ । शिक्षा आजका मान्छेको एक महत्त्वपूर्ण गहन नै भएकोले यसको महत्त्व निकै ठूलो छ। शिक्षाको उज्यालो घामबाट कुनै पनि व्यक्त बञ्चित हुनु भनेको जीवनको गहिराइमा बुझ्न नसक्नु हो, अध्यारो खाडलमा जीवनलाई धकेल्नु हो, शिक्षारुपी…

ज्ञानबाट नै मानिसले राम्रो नराम्रो, असल खराब आदि छुट्याउन सक्छ । सहि बाटोलाई पहिल्याउन सक्छ । यसैबाट मानिस लगनशील इमान्दार र सभ्य नागरिक पनि बन्न सक्छ । त्यसैले जुन गाउँ समाज र राष्ट्रमा मानिस शिक्षित छन् त्यो गाउँ समाज र राष्ट्र सुखी र समृद्धशाली बन्दछ । मानिसलाई पूर्ण जीवन व्यतित गर्नका लागि तयार गर्नु नै शिक्षाको मुख्य उद्देश्य हो । यस्तो महत्वपूर्ण शिक्षाको महत्व मानव जीवनमा अपरिहारय छ । कतिपय समुदायका व्यक्तिहरु अझैपनि शिक्षावाट….

बन्चित भएका छन् । अशिक्षाको कारणले गर्दा अहिले लाखौँ नेपाली युवाहरु बिदेशीन बाध्य भएका छन् । अशिक्षाको कारणले गर्दा आम नेपालीहरु पराइ भूमिमा रातदिन पसिना बगाउन बाध्य भएका छन् । कति नेपालीहरु आफ्नो ज्यान पनि गुमाईरहेका छन् । अशिक्षाको कारणले गर्दा र नेपालमा बेरोजगार भएपछि एउटा सुन्दर सपना बोकेर विदेशिने नेपालीहरु बाकसमा लास भएर नेपाल फर्किन परेका छन् । कति घरवारविहीन भए।

नारी र पुरुष दुवै शिक्षित भए भने मात्र समाज वा राष्ट्रको उन्नति हुन् सक्छ। नारीले पनि पुरुष सरह पढ्न पाउनुपर्ने कुरामा सबैले जोड दिनु अति आवश्यक छ। अझै पनि हाम्रो देशका कतिपय ठाउँमा छोरीहरूलाई पढाउने गरिँदैन। यसरी छोराहरू मात्र शिक्षित भई ठाउँमा छोरीहरू शिक्षित भएनन् भने शिक्षाको कुनै अर्थ रहँदैन। नारीहरू अशिक्षित हुँदा समाज र राष्ट्रको विकास पुरा नभई अधुरो रहन्छ। त्यसै गरी आज शिक्षामा ब्यापारीकरण भइरहेको छ। शिक्षालाई व्यापारको मध्यम बनाई…

करोडौँ रुपैयाँ कमाउनका लागि आज धेरै संख्यामा विद्यालयहरू खुलिरहेका छन् । शिक्षा आर्जन गर्ने कुरा हो । यो किनबेच गर्ने कुरा होइन । छिमेकी मुलुकबाट शैक्षिक प्रमाणपत्र किनेर ल्याई आफूलाई शिक्षित मान्ने महामूर्खहरू पनि हाम्रो समाजमा नभएका होइनन्। प्रमाणपत्र बटुल्न कार्य मात्र शिक्षित हुनु होइन। यस्तो शिक्षाले कुनै पनि नागरिकलाई फाइदा पुर्याउँदैन। हामीले सकेसम्म गुण स्तरीय शिक्षामा जोड दिनु पर्दछ । मुलुकको माटो सुहाउँदै वैज्ञानिक, रोजगार मूलक,

व्यावसायिक र प्राविधिक शिक्षाको खाँचो ट्यांकरो रूपमा देखा परको छ। यस्तो शिक्षा दिन सकेका खण्डमा नै व्यक्ति जति र राष्ट्रको उन्नति हुन् सक्दछ अनि यसबाट शिक्षाको महत्त्व पनि झल्किन्छ। शिक्षा मानव जतिको आभूषण वा गहना हो । यसले समाजमा मानिसको इज्जत र मन प्रतिष्ठा बढाउँछ। शिक्षित व्यक्तिको सर्वत्र कदर पनि गरिन्छु । मानिसलाई शिक्षाले आमाले दिने जस्तो सुख पनि कम छैन। यसले मानिसलाई दरो बनाइदिन्छ। त्यसैले शिक्षा वा विद्या कुनैपनि व्यक्ति अनमोल सम्पति हो ।

पढे लेखेको व्यक्तिले कहिले पनि दुख पाउँदैन भन्ने कुरा पनि ठीक छ। अर्कातिर विद्या नभएको मानिस पशु सरह हुन्छ र यसले समाजमा मान पनि पाउँदैन । अशिक्षित मानिस भौतिक दृष्टिले जतिसुकै सम्पन्न भए पनि उसले भित्रि मनका सुख प्राप्त गर्न सक्दैन। आजको युगमा अशिक्षित मानिसले केहीपनि गर्न सक्दैन अनि अशिक्षित नागरिकहरुबाट कुनै पनि राष्ट्रले उन्नति प्रगति गर्न सक्दैन। शिक्षानै हरेक किसिमका उन्नतिको मुहान भएकोले यसैबाट व्यक्ति, समाज, राष्ट्र र विश्वको उन्नति हुन् सक्दछ ।

आजको भौतिक सुविधाले सम्पन्न युगको निर्माण शिक्षाकै कारणले भएको हो। यसले मानिसले भौतिक सुख र आत्मिक सुख दुवै प्रदान गर्दछ । शिक्षाले नै व्यक्ति, जति र राष्ट्रको उन्नतिमा ठूलो टेवा पुर्याउन भएकोले यसको महत्त्व सबैभन्दा माथि रहेको छ । हाम्रो देश नेपालको शिक्षा प्रणाली हेर्ने हो भने धेरै खालका भिन्नता देखिन्छ । कतिपय क्षेत्रहरुमा अहिलेसम्म पनि प्राथमिक बिधालय समेत उपलब्ध छैन । त्यही अन्धकार समाजमा गुन्जिएर शिक्षावाट बन्जित भैरहेका छन् ।.

त्यसैले गर्दा एउटा असल व्यक्ति बनाउनको लागि पनि शिक्षाले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेकोहुन्छ । एउटा व्यक्तिदेखि लिएर समाज, समुदाय, राष्ट्रलाई पनि सुधार्नलाई शिक्षा आबश्यक छ । एउटा असल व्यक्ति, असल परिवार, असल समाज, असल समुदाय र असल राष्ट्र बनाउनलाई शिक्षाआबश्यक हुन्छ। शिक्षाको महत्व पनि त्यतिकै आबश्यक छ। एउटा राम्रो स्वस्थकर जीवनयापन गर्नको लागिपनि शिक्षाको महत्व हुन्छ। एउटा समाजमा सम्मानित व्यक्ति भएर जिउनको लागि शिक्षाको महत्व नेपालमै राम्रो रोजगार गर्नकोलागि पनि शिक्षाको महत्व हुन्छ ।

एउटा जीवनको जति महत्व छ त्यतिनै शिक्षाको पनि महत्व छ । जीवनको जति मुल्य छ त्यतिनै शिक्षाको पनि मूल्य छ । किन कि ? शिक्षा बिनाको जीवन पनि एउटा दृष्टिविहीन व्यक्ति जस्तै हो । एउटा दृष्टिविहीन व्यक्तिसँग सबै कुरा भएता पनि उनीहरु सँग एउटा मात्र कमजोरी हुन्छ । जुन आखाको ज्योति हो । त्यसैले उनीहरु सबै कुरावाट पूर्ण भएपनि उनीहरुले यो संसार हेर्न, देख सकिरहेका हुदैनन् । शिक्षा पनि त्यस्तै हो ।

जति सुकै धन सम्पतिले भरिपुर्ण किन नहोस् तर उसँग शिक्षा छैन भने उसले केही गर्न सक्दैन । शिक्षा छैन भने उसलाई कसरी सम्मान गरेर बोल्नु पर्ने कुराहरु थाहा हुदैन । आफूसँग भएको धनलाई कुसरी सदुपयोग गर्ने जस्ता कुराहरु पनि उसलाई थाहा हुदैन । त्यसैले गर्दा एउटा असल व्यक्ति, परिवार, समाज, समुदाय र राष्ट्र बन्नको लागि शिक्षाको धेरै आबश्यक र महत्त्व हुन्छ ।